W zmaganiach finałowych, które dostarczyły sporo emocji, młodzi znawcy Śląska walczyli o nagrodę główną, czyli wyjazd do Parlamentu Europejskiego w Brukseli. A to możliwe dzięki patronowi honorowemu konkursu, Łukaszowi Kohutowi, posłowi do Parlamentu Europejskiego IX kadencji. Kto dzięki swojej wiedzy o Śląsku wygrał tę wyjątkową nagrodę?

W piątek, 4 września poznaliśmy wyniki konkursu „Silesia Incognita 2020”. Najlepsze dwuosobowe drużyny, wyłonione w eliminacjach 26 marca (eliminacje polegały na przygotowaniu prezentacji poświęconej wybranej postaci, miejscu lub wydarzeniu z dziejów Śląska) spotkały się w Oddziale Muzeum Miejskiego w Tychach - Tyskiej Galerii Sportu na Stadionie Miejskim w Tychach. Do ścisłego finału zakwalifikowało się 7 drużyn z 7 szkół z 6 miejscowości: 14 uczniów przygotowanych przez 7 nauczycieli, z czego 1 nauczyciel przygotował więcej niż jedną drużynę!

Oto najlepsi z najlepszych:

• I miejsce: Bartłomiej Kielar i Daniel Świerczyński (nauczyciel: Nikoletta Krasodomska) z II Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Integracyjnymi im. Cypriana Kamila Norwida w Tychach / 88,5 pkt.
• II miejsce: Wojciech Biolik i Lena Jędrasik (nauczyciel: Tomasz Świdergał) ze Szkoły Podstawowej nr 27 w Katowicach / 85,25 pkt.
• III miejsce: Miłosz Grzondziel i Bartłomiej Grzywocz (nauczyciel: Katarzyna Jendrusiewicz) z Salezjańskiej Publicznej Szkoły Podstawowej w Świętochłowicach / 85 pkt.
• IV miejsce: Stefania Podleśny i Weronika Podleśny (nauczyciel: Franciszek Podleśny) z Zespołu Szkół Podstawowych nr 5 w Rybniku / 80,5 pkt.
• V miejsce: Julia Cieślikowska i Alicja Huć (nauczyciel: Tomasz Świdergał) ze Szkoły Podstawowej Zakonu Pijarów w Katowicach / 79,75 pkt.
• VI miejsce: Julian Borysławski i Jakub Karweta (nauczyciel: Artur Glombik) z III Liceum Ogólnokształcącego w Zabrzu / 78,5 pkt.
• VII miejsce: Mateusz Gazdowicz i Mikołaj Rojek (nauczyciel: Agnieszka Jarnutowska i Najib Sherzai) ze Szkoły Podstawowej nr 9 im. Króla Jana III Sobieskiego w Gliwicach / 70,5 pkt.

Uczestnicy konkursu w finale zmierzyli się z pytaniami o wybrane miejsca/obiekty na Śląsku (jak Muzeum Śląskie w Katowicach, Osiedle Kaufhaus w Rudzie Śląskiej, Pałac w Świerklańcu i siedziba Narodowej Orkiestry Polskiego Radia w Katowicach), ważne postaci z dziejów regionu (jak reżyser Kazimierz Kutz, poeta Rafał Wojaczek, pisarz Mirosław Syniawa i malarz Teofil Ociepka), czy cytaty z wypowiedzi słynnych Ślązaków (astronomki Marii Kunitz, piłkarza Gerarda Cieślika i Wojciecha Korfantego).

Z kolei ścisły finał to runda pytań otwartych (np. o połednice; Emina Paszę; trzy fakty z życia Karola Goduli; trzy wynalazki Oscara Troplowitza; trzy śląskie miasta, które istniały już w średniowieczu; historyczne przyczyny różnic między Śląskiem Cieszyńskim a pozostałą częścią Górnego Śląska; trzy miasta, które leżą w województwie śląskim, ale nie leżą na Śląsku) oraz zamkniętych (np. w której katowickiej dzielnicy urodził się Kazimierz Kutz; w którym śląskim mieście urodził się wynalazca Oskar Troplowitz; jak nazywano Śląsk w osiemnastym i dziewiętnastym wieku, podkreślając jego podobieństwo do najbardziej uprzemysłowionej części świata; w jaki sposób książę Guido von Donnersmarck przekonał swoją wybrankę do przeprowadzki na Śląsk; w którym śląskim mieście można zwiedzać Sztolnię Czarnego Pstrąga; przez kogo zniszczony został Pałac w Świerklańcu, nazywany „Śląskim Wersalem”; który przedmiot związany z dziejami Śląska można podziwiać w British Museum w Londynie; jaki przydomek, związany zapewne z jego kalectwem, nosił śląski książę o imieniu Przemysław; jakim wynikiem zakończył się plebiscyt, mający zdecydować o tym, którego państwa częścią będzie Górny Śląsk; kim był Angelus Silesius).

Zwycięzcy konkursu „Silesia Incognita 2020”, Bartłomiej Kielar i Daniel Świerczyński z II Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Integracyjnymi im. Cypriana Kamila Norwida w Tychach, którzy w eliminacjach przygotowali prezentację „Bieruń Stary. Byzuch w Bieruniu”, zauważają, że poziom konkursu był wysoki: - Nie było wiadomo do końca, czy wygramy, bo walka była zacięta. Było kilka bardzo stresujących momentów. Najtrudniejszą konkurencją była ta, kiedy jeden z zawodników musiał opowiedzieć drugiemu o wylosowanej wcześniej postaci. Nikoletta Krasodomska, nauczycielka - opiekunka zwycięskiej drużyny, dodaje: Nie ukrywam, że chłopcy długo przygotowywali się do tego konkursu, bo aż dwa lata.

Na czym polega wyjątkowość „Silesia Incognita”? - „Silesia Incognita to je […] tako trocha rock’n’rollowo edukacjo regiōnalno. […] Chcymy pokozać tyn efekt <>, efekt <>. Chcymy, coby te bajtle yntliś pedziały same do sia: <>” - tak o konkursie mówi Marcin Melon, jego pomysłodawca ze Szkoły Podstawowej nr 37 z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Kornela Makuszyńskiego w Tychach.

Śląsk wciąż pozostaje niezwykłym miejscem w skali świata, a jego odkrywanie jest niekończącą się przygodą. Konkursem chcemy upowszechniać wiedzę na temat historii i kultury Śląska, wzbudzać zainteresowanie młodzieży dziejami i kulturą własnego regionu, a także zachęcać do dalszych samodzielnych poszukiwań oraz przedstawiać nowoczesne metody prezentowania dziedzictwa regionalnego i podnosić umiejętności uczniów związane z wykorzystaniem nowych technologii, znajdowaniem, selekcją i prezentacją informacji.

Do uczestnictwa w konkursie zaprosiliśmy uczniów starszych klas szkół podstawowych (V-VIII) z województwa śląskiego. Najwyżej ocenione prezentacje poświęcone wybranej postaci, miejscu lub wydarzeniu z dziejów Śląska wyłonili: historyk Michał Dzióbek (przewodnik, Śląskie Centrum Wolności i Solidarności) - przewodniczący jury, historyczka sztuki Aleksandra Gorzelik (nauczycielka, konsultantka w Regionalnym Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli „WOM” w Katowicach), etnolożka Klaudia Roksela (Gryfnie) i reportażystka Dorota Brauntsch (autorka książki „Domy bezdomne”).

Konkurs składał się z dwóch etapów. Eliminacje, których wyniki poznaliśmy 26 marca, polegały na przygotowaniu prezentacji poświęconej wybranej postaci, miejscu lub wydarzeniu z dziejów Śląska. Natomiast podczas finału ocenie podlegała wiedza autorów najwyżej ocenionych 32 prezentacji - podczas zmagań finałowych czekały nowe konkurencje, gwarantujące jeszcze więcej emocji.

Na konkurs wpłynęło 49 zgłoszeń drużyn z 40 szkół z 21 miejscowości: 96 uczniów przygotowanych przez 42 nauczycieli, z czego 8 nauczycieli przygotowało więcej niż jedną drużynę! Do finału konkursu zakwalifikowały się 32 drużyny z 28 szkół z 18 miejscowości: 64 uczniów przygotowanych przez 29 nauczycieli, z czego 3 nauczycieli przygotowało więcej niż jedną drużynę! W finale spotkały się uczniowie i nauczyciele z: Bielska-Białej (1 drużyna z 1 szkoły), Bierunia (1 drużyna z 1 szkoły), Bojszów (1 drużyna z 1 szkoły), Czechowic-Dziedzic (1 drużyna z 1 szkoły), Dąbrowy Górniczej (1 drużyna z 1 szkoły), Gliwic (2 drużyny z 2 szkół), Gogołowej (2 drużyny z 1 szkoły), Grodźca (2 drużyny z 1 szkoły), Jastrzębia-Zdroju (2 drużyny z 2 szkół), Katowic (5 drużyn z 4 szkół), Marklowic (1 drużyna z 1 szkoły), Mysłowic (3 drużyny z 2 szkół), Rudzicy (1 drużyna z 1 szkoły), Rybnika (3 drużyny z 3 szkół), Świętochłowic (1 drużyna z 1 szkoły), Tychów (3 drużyny z 3 szkół), Zabełkowa (1 drużyna z 1 szkoły) i Zabrza (1 drużyna z 1 szkoły).

Przewodniczący jury, Michał Dzióbek, wskazuje, że poziom nadesłanych projektów, podobnie jak w poprzednich edycjach, był zróżnicowany, na co wpływa m.in. spora rozpiętość wiekowa uczestników oraz stopień zaangażowania nauczyciela-opiekuna. Również w tym roku uwagę jurorów zwróciła różnorodność podjętych tematów: w prezentacjach są przykłady zarówno wątków ogólnoregionalnych, syntezujących informację o najważniejszych wydarzeniach (np. powstania śląskie) czy postaciach historycznych (np. Joanna Schaffgotsch), jak i wątków lokalnych.

- Twórcy podejmujący tematy dotyczące miejscowości, zabytków czy postaci ważnych dla lokalnych społeczności bardzo często splatali je z własnymi wątkami genealogicznymi - dodaje Michał Dzióbek. Jego uwagę zwróciła też mnogość zastosowanych form prezentacji: - O ile w pierwszej edycji zdecydowanie dominowała klasyczna prezentacja multimedialna zawierająca tekst i fotografie, to obecnie jury ocenia również prace w formie filmu, wirtualnego płótna, nagrania audio czy innych prezentacji obfitujących w multimedia. Ta wyraźna zmiana jest dowodem realizacji jednego z założeń niniejszego konkursu, jakim jest podnoszenie umiejętności wykorzystania nowych technologii przez uczniów - podkreśla Michał Dzióbek.

Z satysfakcją docenia rosnącą świadomość uczestników w dziedzinie fachowego opisu źródłowego i praw autorskich: - Coraz częściej prezentacje zawierają dobrze przygotowany wykaz źródeł, a autorstwo i pochodzenie cytatów oraz materiałów są właściwie oznaczone - podsumowuje przewodniczący jury.